Po drodze do św. Jakuba - o szpitalach w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach

Abstract

Wyraźną grupę obiektów sakralnych stanowiły od średniowiecza kościoły i kaplice, które służyły działalności opiekuńczej i szpitalnej. W epoce tej trudno sobie także wyobrazić istnienie budynku szpitalnego (przytułku) bez integralnej obecności przy nim kościoła, kaplicy, czy choćby tylko ołtarza . Przypomnijmy, że termin hospital, który spotykamy w źródłach w średniowieczu, a także w czasach nowożytnych, nie oznaczał szpitala w dzisiejszym tego słowa znaczeniu. Opisując funkcje tego miejsca, należy używać raczej określenia przytułek. Miejsce to służyło szerokiej grupie osób: ubogim, chorym, podróżującym, potrzebującym różnego rodzaju pomocy itd. Można powiedzieć, że tylko nieliczne z tych szpitali zajmowały się leczeniem. Pośród osób będących w drodze musimy dostrzec między innymi pielgrzymów, którzy także potrzebowali zarówno miejsca na nocleg, jak i w razie potrzeby pomocy medycznej. W wielu miejscowościach, szczególnie w takich w których nie było klasztorów, to między innymi właśnie w szpitalach (przytułkach) pielgrzymi mogli liczyć na pomoc i to zarówno materialną, jak i duchową. Aby móc sprawować w tych miejscach regularną posługę duszpasterską wyznaczano dla pracującego tam kapłana (prepozyta szpitalnego) odpowiednie beneficjum. W niniejszym artykule chcemy się skupić na sieci szpitali w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach (z pominięciem obszaru Pomorza Gdańskiego) . Zakładamy, że to właśnie w tych miejscach zatrzymywali się pielgrzymi. Myślimy zarówno o tych, którzy pochodzili z państwa zakonnego, jak i tych, którzy pojawiali się na tym obszarze, przybywając spoza jego granic. Pośród pielgrzymów zatrzymujących się w przywołanych szpitalach nie możemy wykluczyć obecności takich, którzy zarówno wędrowali do grobu św. Jakuba w Hiszpanii, jak i wracali od niego. Jednocześnie nie mamy wątpliwości, że były to najwyżej pojedyncze osoby.