Kronika początków mniszek kamedułek w Polsce

Abstract

Historia rodziny kamedulskiej w Polsce sięga już tysiąca lat. Pierwsi kameduli doczekali się nawet chwały ołtarza . Niewiele wiemy jednak o mniszkach kamedułkach, które są obecne w naszym kraju. Wynika to zapewne między innymi z faktu, że ich historia jest znacznie krótsza niż gałęzi męskiej. W latach trzydziestych XX wieku kilka Polek wstąpiło do klasztoru mniszek kamedułek w La Seyne –sur-Mer we Francji. Był to właściwie początek genezy mniszek kamedułek w Polsce. Cztery mniszki Polki, które przeszły kolejne etapy życia zakonnego, myślały prawdopodobnie o powrocie do ojczyzny. Zrealizowały to jednak dopiero trzy lata po zakończeniu II wojny światowej, czyli w 1948 roku. Po niemałych trudnościach ze znalezieniem odpowiedniego domu zatrzymały się w Złoczewie, niewielkim miasteczku położonym w centrum Polski, niedaleko Sieradza. Historia fundacji nie doczekała się szczegółowego opracowania, jednak wspomina się o niej w kilku pracach. Osobno warto wspomnieć wydawnictwo pojubileuszowe, wydane z okazji 50-lecia obecności mniszek w Polsce, w którym najpełniej zostały opracowane geneza oraz początki fundacji . Przedmiotem naszego zainteresowania jest przechowywany w archiwum domu zakonnego tekst wspomnień (kronika) dotyczący początków sióstr w Polsce. Jest on prawdopodobnie autorstwa m. Gemmy Eliji od Niepokalanego Poczęcia NMP (Jadwiga Szukiełojć 1913-1963), pierwszej przełożonej powstającej wspólnoty kamedulskiej w Polsce. Możliwe też, że tę swoistą kronikę spisała pod dyktando m. Gemmy lub na podstawie jej notatek czy wspomnień s. Magdalena (Helena Pelc), która była ówcześnie nowicjuszką. Kronika obejmuje okres od sierpnia 1948 roku do kwietnia 1951, czyli niespełna trzy lata. W tym czasie mniszki opuściły Francję, przybyły do Polski, poszukiwały miejsca na dom zakonny i w końcu zatrzymały się w Złoczewie. Opis pobytu w Złoczewie obejmuje połowę tekstu źródłowego. W tym czasie nie dokonano jeszcze kanonicznego otwarcia domu, dopiero w 1956 roku bp włocławski Antoni Pawłowski wydał dekret erekcyjny „Monasteru Mniszek Kamedułek” . Źródło zostało spisane w maszynopisie, jest formatu A 4, liczy 23 ponumerowane strony. Posiada swój tytuł: „Siostry Mniszki Kamedułki w Polsce. Pierwszy klasztor w Złoczewie. Województwo łódzkie. Złote Betleem od Ukrzyżowanego- kwiecień 1951 r.” Terminus ante quem powstania źródła wyznacza data zapisana na pierwszej stronie, tzn. kwiecień 1951 rok. Miesiąc ten potwierdzają także ostatnie słowa źródła. Nie możemy wykluczyć, że w zachowanej formie kronika była spisana krótko przed datą 12 kwietnia 1951 roku, czyli jak zapowiada samo źródło, przed przyjazdem biskupa włocławskiego Franciszka Korszyńskiego. Idąc dalej tym tokiem rozważań, możemy z wielkim prawdopodobieństwem przyjąć, że kronika powstała ze względu na wizytę ks. biskupa. Tekst został przytoczony w oryginale i tylko w niektórych miejscach dokonano poprawek gramatycznych. Czytając źródło dostrzeżemy od razu jego bardzo subiektywny charakter. Opisane tam wydarzenia, które oddają zarówno codzienność jak i wyjątkowe sytuacje widziane były oczyma m. Gemmy. Kronika pisana była z przeznaczeniem dla potomnych, czyli kolejnych pokoleń mniszek, aby nie zapomniały o początkach i głównych bohaterkach tamtego czasu. Znajdujemy tu rzeczy ważne i bardzo błahe, tekst interesujący ale i czasami bardzo słaby. Wszystko to jednak podkreśla ważność tego źródła dla odtworzenia procesu fundacyjnego mniszek kamedułek w Polsce. Przy okazji oddaje także klimat kościoła i atmosferę pierwszych latach powojennych w Polsce.