Solidarni. Opieka palliatywno-hospcyjna w Polsce

Abstract

Ponad 400 ośrodków paliatywno-hospicyjnych, tysiące pracowników i wolontariuszy, tworzących interdyscyplinarne zespoły sprawujące opiekę nad terminalnie chorymi i ich rodzinami oraz dziesiątki tysięcy osób, które tę pomoc otrzymały, to bilans ponad 30 lat istnienia ruchu hospicyjnego i medycyny paliatywnej w Polsce. Lat wypełnionych staraniem o człowieka u kresu życia, by mógł odchodzić godnie, bez bólu, w otoczeniu bliskich mu osób, bez względu na wiek, płeć, wyznanie czy zamożność. Czasu mozolnego budowania świadomości społecznej i solidarności międzyludzkiej wobec przewlekle chorych, umierających i ich bliskich, opartej na głęboko humanistycznych i chrześcijańskich postawach. Lat transformacji, poczynając od pierwszych zespołów wolontariuszy: lekarzy, pielęgniarek, psychologów, pracowników socjalnych, duchownych i wszystkich ludzi dobrej woli, po formalne struktury organizacyjne, wpisane w system ochrony zdrowia. Lat współpracy łączących profesjonalną pomoc medyczną i pozamedyczną z zaangażowaniem wolontariuszy, z zachowaniem odmiennych kompetencji i wspólnego celu interdyscyplinarnych zespołów. Trudno zmieścić doświadczenia ponad 30 lat na kartach jednej książki. Trudno ująć w słowie pisanym wszystkie emocje, które im towarzyszyły. Jest w tej historii i entuzjazm, związany z odkrywaniem możliwości nowych form pracy, i wiara, i radość z tworzenia, ale i niepokój o sprawy związane z codziennym funkcjonowaniem, troska o to, by móc jak najlepiej odpowiedzieć na potrzeby chorych… Zamierzeniem redaktorów było pokazanie historii powstania opieki paliatywno-hospicyjnej w Polsce w możliwie najszerszym aspekcie: poprzez wskazanie jej źródeł i inspiracji, osobiste doświadczenie osób zaangażowanych w opiekę nad osobami u kresu życia oraz historie poszczególnych ośrodków paliatywno-hospicyjnych i organizacji je wspierających. Do tworzenia książki staraliśmy się zaprosić wszystkie ośrodki stacjonarne i domowe, opiekujące się chorymi dorosłymi i dziećmi w Polsce. Zapraszaliśmy nestorów opieki i nowopowstałe placówki, instytucje będące w systemie publicznej ochrony zdrowia i te niepubliczne, prowadzone przez związki wyznaniowe, fundacje, stowarzyszenia i grupy nieformalne. Uzyskany rezultat jest efektem pracy bardzo wielu osób z różnych części Polski. Podobnie jak przed laty i teraz była to praca czysto wolontaryjna, czas wyrwany wielu innym zajęciom i obowiązkom, decyzja płynąca z potrzeby serca, poczucia odpowiedzialności i chęci podzielenia się prawdą o h o s p i c j u m. Część pierwszą tworzy zarys dziejów ruchu hospicyjnego w Polsce, przywołujący postawy ludzkie w odniesieniu do ludzi chorych i umierających, różnorodne na przestrzeni wieków, źródła chrześcijańskie i humanistyczne wpływające na powstanie ruchu hospicyjnego w Europie oraz prezentację rodzimych inspiracji do opieki nad osobami u kresu życia. Przywołane zostały także osoby i ośrodki, od których wszystko się zaczęło. W tej historii szczególne miejsce zajmuje wolontariat... Bezinteresowne zaangażowanie tysięcy osób różnych profesji u początku ruchu stanowiło podstawę działań, a i dzisiaj jest ono wciąż niezwykle ważną jego częścią, wyróżniającą polski ruch hospicyjny. Część drugą wypełniają osobiste historie i doświadczenia osób mających swój niezwykły wkład w jego powstanie, kształt i obecne znaczenie. Składają się na nią wspomnienia osób bezpośrednio zaangażowanych w opiekę nad chorymi: lekarzy, pielęgniarek, psychologów, pracowników socjalnych, duchownych, sióstr zakonnych i osób, które te działania w różnoraki sposób wspierają. W części trzeciej zawarto historie poszczególnych ośrodków paliatywno-, prezentując ich wielką różnorodność: formy organizacyjne, formy pomocy, osiągnięcia i ludzi, którzy tworzyli opiekę oraz tych, którzy ją kontynuują. Nadesłane relacje są świadectwem wytrwałości zespołów, ich rozwoju, w wielu przypadkach również poszerzania świadczonej opieki i form współpracy z lokalną społecznością, wolontariuszami, uczelniami i ośrodkami naukowymi oraz innymi organizacjami i instytucjami. Ostatnia część stanowi prezentację ogólnopolskich organizacji wspierających zespoły i ośrodki paliatywno-hospicyjne. Powstały one z potrzeby dzielenia się wiedzą i doświadczeniem codziennej pracy na rzecz osób u kresu życia i ich bliskich. Realizowane przez nie projekty i działania umacniają polski ruch hospicyjny, istotnie wpływając na jego rozwój. Zespołowa opieka nad osobami u kresu życia w Polsce opiera się na mocnej tradycji i kulturze współpracy specjalistów różnych dziedzin, a także wolontariuszy, wypracowanej przez ostatnie 30 lat. Jej szczególną wartość podkreślał ksiądz Eugeniusz Dutkiewicz, ojciec polskiego ruchu hospicyjnego, przypominając, że nikt z tego zespołu nie umiałby pomóc sam, dopiero różnorodność osób: ich przygotowania, osobowości, profesji i wyznawanej filozofii potrafi zaspokoić potrzeby chorego. Chory znajduje w tym zespole jednego powiernika, lecz zaufanie do niego udzieli się wszystkim jego członkom. Zadaniem współczesnych zespołów jest podtrzymywanie tej tradycji, rozwój opieki u kresu życia na podstawach hospicyjnej filozofii i osiągnięć medycyny paliatywnej.