Asymetria władzy, czyli delegacja prawodawcza w demokracji reprezentatywnej. Studium filozoficzno-prawne, s. 211.

Abstract

Oddajemy do rąk Czytelniczek i Czytelników książkę, która jest rezultatem kilkuletnich badań, zogniskowanych wokół problemu delegacji władzy prawodawczej. Im bardziej złożony jest organizm państwowy, tym większa pojawia się konieczność przekazywania kompetencji i decentralizacji władzy. Przy obecnym stanie złożoności instytucji państwa nie można wyobrazić sobie w pełni scentralizowanego prawodawstwa, które w sposób zupełny regulowałoby wszystkie kwestie należące do funkcji współczesnego państwa. Delegowanie kompetencji legislacyjnych przedstawia się zatem jako pewna pragmatyczna konieczność. Jednakże samą delegację prawodawczą można postrzegać jako istotę demokracji reprezentatywnej, czyli ustroju politycznego, w którym lud jako podmiot suwerenności deleguje swoją władzę prawodawczą na ciało reprezentatywne. W takim ujęciu władza legislatywy jest władzą pochodną i zależną od woli ludu. Mamy zatem do czynienia z asymetrią władzy na rzecz podmiotu delegującego. Niniejsze studium stanowi próbę interpretacji tej relacji. Demokratyczne stanowienie prawa można rozpatrywać jako „łańcuch delegacji prawodawczych”. Źródłowa kompetencja prawodawcza, przypisywana w teorii demokratycznej ludowi czy też obywatelom, realizowana jest poprzez szereg aktów prawotwórczych: od stanowienia norm generalnych po egzekucję indywidualnej decyzji. Obywatele bezpośrednio delegują jedynie reprezentantów do organu ustawodawczego, pozostałe ogniwa łańcucha rozpatrywać można jako delegację pośrednią. Konstrukcja „łańcucha delegacyjnego” opiera się na konstytucji, którą można zinterpretować jako akt delegujący pierwotną władzę prawodawczą na organ reprezentatywny. Mamy zatem do czynienia z dwiema formami delegacji. W kolejności logicznej pierwszą delegacją byłaby delegacja samej kompetencji prawotwórczej na ciało ustawodawcze, a drugą – delegowanie przedstawicieli do owej legislatywy. Nasze rozważania rozpoczęliśmy od analizy teoretycznego aspektu demokratyczności łańcucha delegacyjnego. Odrębnie potraktowaliśmy delegację w kontekście demokracji oraz delegację traktowaną jako reprezentację. Zmierzyliśmy się także z relacją między delegacją i suwerennością ludu. W drugim rozdziale skoncentrowaliśmy się na problemie narodu, stanowiącego ogniwo łańcucha delegacyjnego. W pierwszej kolejności odnieśliśmy się do konstytucyjnego konstruktu narodu. Omówiliśmy także dwa typy idealne narodu, posiłkując się koncepcjami: homogeniczną – Romana Dmowskiego – i heterogeniczną – Kazimierza Kelles-Krauza. Wreszcie, skupiliśmy się na praktyce, badając materialne przekształcenie łańcucha delegacyjnego, czyli reinterpretację pojmowania narodu. W trzecim rozdziale rozważania nasze skoncentrowały się na miejscu ciała reprezentatywnego w łańcuchu delegacyjnym. Ponownie rozpoczęliśmy od teoretycznego ujęcia – parlamentu jako forum reprezentacji. Następnie odnieśliśmy się do wymiaru praktycznego: zjawiska deprywacji funkcji parlamentu, odrębnie badając kwestie związane z erozją funkcji reprezentatywnej i funkcji prawodawczej. Ostatni rozdział poświęcony został delegacji traktowanej w kontekście ustrojodawczego współdziałania. Zadajemy także pytanie, czy konstytucjonalizm może służyć organizowaniu, czy neutralizowaniu asymetrii władzy. Zastanawiamy się też nad fundamentalnymi zarzutami wobec modelu delegacji. Wykorzystując pojęcie „działania” Hanny Arendt, wypracowujemy pewne modelowe ujęcie delegacyjnego sposobu ustawiania konstytucji, a więc samego łańcucha delegacyjnego. Można zatem powiedzieć, że finalna część pracy poświęcona jest kwestii modelowego rozwiązania, niwelującego potencjalne zagrożenia demokratycznego charakteru delegowania. Wykorzystujemy przy tym opisaną przez Joela Colon-Rios’a instytucję zgromadzenia konstytutywnego, która tworzy specyficzną formę upodmiotowienia ludu.