Pompejusz Wielki, jego trzeci konsulat i "senatus consultum ultimum"

Abstract

Der Gegenstand der Überlegungen ist der außerordentliche Beschluss des Senats (sog. senatus consultum ultimum – SCU ), der 52 v. Ch. gefasst wurde, um die Unruhen in Rom nach der Ermordung Clodiuses durch Milo und dem Wahl Pompeius zum Konsul sine collega abzuwenden. Aufgrund “communis opinio” wurde das SCU damals gefasst, als die im Senat überwiegenden Optimaten mit den politischen Gegnern defi nitiv abrechnen wollte. Die Fassung des außerordentlichen Beschlusses im Jahr 52 v. Ch. ist aber wahrscheinlich aus anderen Gründen entstanden. Die politische Situation war damals besonders schwer. Die führenden Optimaten waren so sehr verzweifelt, dass sie das SCU u. a. an Pompeius, der damals nur ein Prokonsul war, gerichtet haben. Im Fall dieses SCU s ging es nicht um das Auft reten gegen einige konkrete Personen, sondern um die Schaff ung der Ordnung in Rom. Das ist durch die Tatsache bewiesen, dass zu der für das SCU charakteristischen Formel noch eine Anordnung des Senats hinzugegeben wurde: Pompeius soll eine Soldateneinrückung im ganzen Italien berufen. Pompeius hat die Aufgabe erst dann übernommen, als er zu dem consul sine collega ernannt wurde. Damals war seine Tätigkeit lege artis . Pompeius wollte damit deutlich zeigen, dass man die Probleme lösen kann und die Täter härter bestrafen als normalerweise – rechtmäßig, auch wenn das nur dem Anschein nach ist. Die Einzigartigkeit der Situation liegt in der Tatsache, dass die Optimaten seine politischen Gegner nicht losgeworden sind, wie es vorher bei dem SCU -Beschluss war. Als sie dem Pompeius die Macht übergaben, haben sie seine Dominanz verloren. Pompeius ist aus dem Konfl ikt gestärkt herausgegangen, und seine Tätigkeit im Jahr 52 v. Ch. wurde als im Rahmen des dritten Konsulats in Erinnerung behalten, statt im Rahmen des außerordentlichen Senatsbeschlusses.

Przedmiotem rozważań jest wyjątkowa uchwała senatu (tzw. senatus consultum ultimum – SCU ) podjęta w 52 roku p.n.e. dla zażegnania niepokojów w Rzymie po zamordowaniu Klodiusza przez Milona oraz wyborze Pompejusza na konsula sine collega. Na podstawie “communis opinio” SCU było podejmowane wówczas, gdy dominujący w senacie optymaci zamierzali ostatecznie rozprawić się z przeciwnikami politycznymi. Jednakże podjęcie nadzwyczajnej uchwały w 52 roku wynikało, jak się wydaje, z odmiennych okoliczności. Sytuacja polityczna była w tym czasie szczególnie trudna. Czołowi optymaci byli tak zdesperowani, że skierowali SCU m.in. do Pompejusza, który wówczas był jedynie prokonsulem. W wypadku tego SCU nie chodziło o wystąpienie przeciwko jakimś konkretnym osobom, lecz o zaprowadzenie porządku w Rzymie, czego dowodzi fakt, że do charakterystycznej dla SCU formułki dodano jeszcze jedno polecenie: Pompejusz ma zrobić zaciąg żołnierzy w całej Italii. Pompejusz podjął się wykonania swego zadania dopiero wtedy, gdy uczyniono go consul sine collega . Wówczas jego działania były podejmowane lege artis . Pompejuszowi wyraźnie chodziło o to, by pokazać, że można rozwiązywać problemy i ukarać sprawców surowiej niż zwykle, lecz z zachowaniem prawa, choćby to były jedynie pozory. Wyjątkowość sytuacji polegała na tym, że dominujący w senacie optymaci nie pozbyli się swoich przeciwników politycznych, jak to bywało dawniej, gdy uchwalano SCU , oddając zaś władzę Pompejuszowi utracili dominację. Pompejusz wyszedł z tego konfliktu wzmocniony politycznie, a jego działania w 52 roku zostały zapamiętane jako wynik jego działalności nie w ramach wyjątkowej uchwały senatu, lecz w ramach trzeciego konsulatu.