Miejsce Ukrainy w koncepcjach polityki wschodniej III RP

Abstract

The aim of this article is to study the place of Ukraine within the most important ideas of the Polish Eastern Policy (PEP). In order to systematize the following presentation we must begin with strategies created in the times of the People’s Republic of Poland and conclude by depicting the latest conceptions, introduced within the external policy of the European Union. The first who used this term was Juliusz Mieroszewski. In 1972 in the article entitled “Polish Ostpolitik”, he presented a set of his opinions about the policy against the Soviet Empire. Since then, the territorial range of the notion has evolved (nowadays it concerns relations between Poland and Ukraine, Belarus, Russia, Moldova, Georgia, Azerbaijan and Armenia) but its characteristics remain quite the same. Among them we can mention: treating the eastern neighborhood of the RP like a multifaceted area, which needs a different approach; traditional accusations of its anti-Russian attitude and making the Ukraine the most important part of each single idea and action taken within the PEP. The last feature of Polish Eastern Policy is a constant struggle between the followers of the “promethean idea” of Józef Piłsudski and the supporters of the “realistic concept” of Roman Dmowski. The article presents fundamental assumptions of the conception of Mieroszewski and Giedroyć, who believed that only rank-and-file initiatives were able to destroy the communistic system, so the nations which depended on Moscow should unite their strives against the “older brother”. Mieroszewski encouraged the Poles to struggle with the system but not with the Russian society. From his point of view, the key to peaceful relations in our region was the reconciliation and the abandonment of territorial requests among neighbours. On the opposite, realists claimed that there was no need to waste time on rearranging the proper relations between the Poles and the small east-european nations because only Moscow counted in world politics. Another notion connected with neo-realist idea is the concept of making the economic issues the priority of the foreign policy and making the Polish-Ukrainian relation base on a rational calculation of profits. Another concept of the Polish Eastern Policy is the idea of a strategic partnership between Warsaw and Kiev. Its essential presumptions - the Polish-Ukrainian reconciliation and cooperation as the key to our safety and welfare - derive from „The Culture” conception. As the supplement to the above-mentioned concept, politicians of III RP have introduced the idea of creation the Eastern Dimension of the EU’s external policy. The followers of this concept believe that by supporting euroatlantic aspiration of Ukraine, Moldova and the Caucasian states Warsaw would gain not only a guarantee of peace in the region but also an improvement of its image and status inside the Community.

Artykuł ma na celu zbadanie miejsca Ukrainy w ramach najważniejszych koncepcji polskiej polityki wschodniej. Aby usystematyzować ich prezentację, rozpocząć należy od strategii powstałych jeszcze w epoce Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, a mających wymierny wpływ na sytuację w III RP, a zakończyć na koncepcjach najnowszych, stworzonych już w ramach polityki zewnętrznej Unii Europejskiej. Pierwszym, który użył terminu „polska polityka wschodnia” był Juliusz Mieroszewski. W 1972 roku w artykule zatytułowanym "Polska Ostpolitik" przedstawił on zestaw swoich opinii na temat polityki wobec sowieckiego imperium. Od tego czasu, zasięg terytorialny pojęcia ewoluował (obecnie dotyczy ono stosunków między Polską a Ukrainą, Białorusią, Rosją, Mołdawią, Gruzją, Azerbejdżanem i Armenią), niemniej jego cechy charakterystyczne pozostały co do zasady niezmienne. Wśród nich można wymienić: traktowanie wschodniego sąsiedztwa RP jako zróżnicowanego obszaru, który wymaga różnorodnego podejścia, oskarżenia o antyrosyjski wydźwięk PPW oraz czynienie Ukrainy najważniejszą częścią praktycznie każdej idei czy działań podjętych w jej ramach. Ostatnią cechą polskiej polityki wschodniej jest ciągła walka między zwolennikami "idei prometejskiej" Józefa Piłsudskiego i zwolenników "koncepcji realistycznej" Romana Dmowskiego. W artykule przedstawiono podstawowe założenia koncepcji Mieroszewskiego i Giedroycia, którzy uważali, że tylko oddolne inicjatywy są w stanie zniszczyć system komunistyczny, więc narody będące zależne od Moskwy powinny zjednoczyć swoje starania przeciwko "starszemu bratu". Mieroszewski zachęcał Polaków do walki z systemem, ale nie z rosyjskim społeczeństwem. Z jego punktu widzenia, kluczem do pokojowych stosunków w naszym regionie było pojednanie i rezygnacja z żądań terytorialnych. W przeciwieństwie do niego, realiści twierdzili, że nie powinno się tracić czasu na ustanawianie właściwych stosunków między Polakami a małymi narodami Europy Wschodniej, ponieważ tylko Moskwa liczy w polityce światowej. Innym pojęciem związanym z myśleniem neorealistycznym jest koncepcja ekonomizacji polityki zagranicznej i uczynienia podstawą relacji polsko-ukraińskich czystej kalkulacji zysków i strat. Rozwinięciem linii myślenia paryskiej „Kultury” jest koncepcja partnerstwa strategicznego między Warszawą a Kijowem. Jej zasadniczym założeniem jest polsko-ukraińskie pojednanie i współpraca, jako klucz do bezpieczeństwa i dobrobytu obu państw. Jej uzupełnieniem jest z kolei idea stworzenia wschodniego wymiaru polityki zewnętrznej UE. Zwolennicy tej koncepcji uważają, że poprzez wspieranie euroatlantyckich aspiracji Ukrainy, Mołdawii i państw kaukaskich Warszawa zyska nie tylko gwarancję pokoju w regionie, ale także poprawę wizerunku i statusu wewnątrz Unii Europejskiej.