Melancholia i katastrofa w barokowym dramacie żałobnym

Abstract

Przedmiotem dociekań zawartych w artykule jest koncepcja melancholii Waltera Benjamina przedstawiona w jego rozprawie Źródło dramatu żałobnego w Niemczech . Rekonstrukcja głównych tez tej koncepcji zostanie dokonana na tle psychoanalizy. Według Benjamina melancholia przenika całe uniwersum barokowego dramatu, sygnalizując rozpad panującego porządku. Jako symptom głębokiego zwątpienia w sens świata może ona prowadzić do katastrofy, ale również otwierać przestrzeń prawdy i nadziei. Ta ambiwalencja, a właściwie dialektyka upadku i ocalenia będzie głównym przedmiotem analiz artykułu. W pierwszej części przedstawię bardziej szczegółowo Benjaminowskie ujęcie żałości w kontekście psychoanalizy (1), następnie omówię główne formy reakcji na melancholijne doświadczenie utraty ukazane paradygmatycznie w postaciach: tyrana (2), męczennika (3) i ducha-zjawy (4).

The subject of the investigations contained in the article is the concept of melancholy by Walter Benjamin presented in his dissertation The Origin of German Tragic Drama . The reconstruction of the main theses of this concept will be made against the background of psychoanalysis. According to Benjamin, melancholy permeates the entire universe of the baroque drama, signaling the disintegration of the prevailing order. As a symptom of a deep doubt in the sense of the world, it can lead to a catastrophe but also open the space of truth and hope. This ambivalence, or rather the dialectics of the fall and the salvation, will be the main subject of the analysis in the article. In the first part, I will present in more detail Benjamin's approach to melancholy in the context of psychoanalysis (1); then, I will discuss the main forms of reaction to the melancholic experience of the loss paradigmatically shown in the forms of the tyrant (2), the martyr (3), and ghost-phantom (4).