Miejsce religii i sacrum w życiu mieszkających w Polsce staroobrzędowców

Abstract

Religia stanowiła podstawę staroobrzędowej tożsamości od samego początku tego ruchu. PO reformach w rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej w roku 1652, niektórzy wierni nie zaakceptowali zmian wprowadzonych przez nowego Patriarchę Nikona. Ze względu na swoje przywiązanie do dawnych rytuałów i wierzeń byli karani i prześladowani przez władze cerkiewne i państwowe. Staroobrzędowcy uciekali z Rosji do innych krajów, najczęściej wybierając Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Żyjąc wśród katolików próbowali zachować swoją religię, z powodu której wyemigrowali. Starowiercy żyli w izolowanych leśnych wspólnotach, więc ich kontakty z nie-staroobrzędowym otoczeniem były ograniczone. W XX wieku, a szczególnie po II Wojnie Światowej, ich wspólnoty doświadczyły ekonomicznych i cywilizacyjnych zmian, a dotychczasowy stabilny system tradycji, religii i wierzeń uległ zachwianiu. Choć religia była wciąż najważniejszym komponentem staroobrzędowej tożsamości, sfera sacrum została ograniczona do czasu i miejsca nabożeństw, budynku świątyni i terytorium dookoła niej, a także do cmentarza. Wiele z dotychczasowych obyczajów zostało zapomnianych, a religia podlega procesowi prywatyzacji i sekularyzacji. Religia funkcjonuje jednak w nowym, ograniczonym wymiarze, a stan ten może zostać zachowany w sprzyjających okolicznościach przez wiele lat.

Religion constituted the basis of the Old Believers’ identity from the very beginning of the movement. After the reforms in the Russian Orthodox Church in 1652, some of the followers did not accept the changes, introduced by Nikon, the new Patriarch. They were punished and persecuted by church and state authorities because of their loyalty to the old rituals and beliefs. The Old Believers escaped from Russia to other countries, and most of them chose the Commonwealth of Poland and Lithuania. Living among Catholics, they tried to preserve their religion, which was the cause of migration. The Old Believers were living in isolated forest clusters, so their contacts with the non-Old Believer surroundings were limited. However, in the 20th century, and especially after the Second World War, their communities underwent socio-economic and civilisational changes and the former stable system of tradition, religion and beliefs, was unsettled. Though religion was still the most important component of the Old Believers’ identity, the zone of sacrum has been limited to the time and place of services, the building of church, the churchyard and cemetery. Most of former customs were forgotten and the religion is undergoing the process of privatization and secularisation. However, the religion is still functioning in its new, limited boundaries, and can preserved in this stage under certain circumstances for many years.