Od natury do kultury. Dylematy i postulaty

Abstract

The present time is undoubtedly a period of dynamic and overwhelming cultural changes. They permeate into all fields of human life, and are especially noticeable in the system of values. Every man is born and grows in a particular culture, hence his formation cannot be accomplished in separation from the culture (lat. cultura animi). Extraordinary possibilities emerging from very dynamic scientific and technological development have resulted in man’s more and more common belief that we have an unlimited power not only over nature, but also over other human beings. An attitude like that is dangerously close to usurping divine authority. A type of a cult of knowledge analysed in the article cannot become a kind of a façade, behind which hides post-modernist ideology which is destroying man and his culture and which explains contemporary changes through the negation of man in his transcendental dimension, a programmed atheism, and intellectual manipulation. Therefore in the field of culture we should above all talk about the so-called Christian hermeneutics of continuation, which leads to being faithful to God and to man. It is precisely the spiritual dimension of human life that plays an important role in overcoming the nihilism present in contemporary culture, and the values emerging from the Gospel and Christian culture give a great opportunity for a beneficial influence on moral and ethical attitudes. The principles of the culture described above must be perceived from the angle of the constant relation of man (the creation) to God (the Creator).

Kultura jest całokształtem ludzkich zachowań, działań i ich wytworów. Ma również charakter historyczny, jest bowiem przekazywana z pokolenia na pokolenie. Potocznie postrzegana kultura, jako dziedzina twórczości artystycznej, stanowi jedynie pewien wycinek kultury ludzkiej. Oddziaływanie kultury – jak trafnie zauważył Jan Paweł II podczas przemówienia w siedzibie UNESCO – jest dwukierunkowe, gdyż tak jak człowiek tworzy kulturę, tak i ten, przebywając w określonej kulturze, czerpie z niej wzorce. Twórcza aktywność człowieka ma charakter osobowy, gdyż twórca kultury – w każdym jej rozumieniu – poprzez wytwory kultury nawiązuje dialog z innym człowiekiem. Wartość kultury zawsze wynika z osobowej godności człowieka stworzonego na obraz i podobieństwo Boga. To podobieństwo do Boga stanowi odniesienie dla samego siebie i do innych członków społeczeństwa i jest fundamentem dla ludzkich norm moralnych i egzystencjalnych. Ich odrzucenie, odrzucenie Boga, prowadzi do sytuacji, że człowiek przestaje odróżniać dobro od zła, a normą staje się to, co dla niego w danym momencie wygodne. Na rozwój kultury, zwłaszcza w zakresie ukazywania wartości, znacząco oddziałuje religia. Wartości wpływają bowiem na charakter życia jednostek i całych społeczeństw. We współczesnym świecie powrót do klasycznego pojęcia kultury, rozumianej jako uprawa umysłu – by ten wzrastał w cnotach i pozbywał się wad – może stanowić antidotum na egzystencjalne i moralne osamotnienie człowieka. W tej perspektywie nauka staje się kulturą pojmowaną jako uprawa rozumu, zdolnego do poznawania prawdy. Kulturę należy zatem zawsze postrzegać przez pryzmat nieustannej relacji człowieka (stworzenia) do Boga (Stwórcy).